Umowa o dzieło (umowa rezultatu) należy do kategorii umów cywilnoprawnych, których zasady reguluje Kodeks cywilny. Osoba podejmująca się pracy zobowiązuje się do wykonania konkretnego dzieła, a zlecający do wypłaty wynagrodzenia. Co jeszcze warto wiedzieć?
Rezultat wykonania umowy o dzieło musi być zawsze konkretny – materialny lub niematerialny. Jej przedmiotem może być zatem wykonanie stołu, ale także zaprojektowanie strony internetowej czy stworzenie hasła reklamowego. Osoba zlecająca zobowiązuje się w umowie do wypłaty ustalonej kwoty za wykonanie powierzonego zadania. Podpisujący umowę o dzieło wykonawca ponosi odpowiedzialność za ostateczny efekt swojej pracy. Zleceniodawca ma w tym przypadku bardzo szerokie możliwości zgłaszania reklamacji. Wymienione kwestie zupełnie inaczej wyglądają np. przy umowie zlecenia. Aby poznać więcej szczegółów, przeczytaj nasz artykuł!
Zasady zawierania i wypowiadania umów o dzieło zawiera Kodeks cywilny. Regulacje można znaleźć w artykułach od 627 do 646. W praktyce tego rodzaju umowa bardzo często dotyczy artystów czy dziennikarzy. Zawrzeć ją mogą osoby fizyczne, prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, takie jak:
spółka jawna;
spółka partnerska i komandytowa;
wspólnota mieszkaniowa;
stowarzyszenie zwykłe.
Podmioty te mogą stać się którąkolwiek ze stron umowy o dzieło.
Czas przeznaczony na wykonanie dzieła zostaje ustalony przez strony i zapisany w umowie. Nie istnieją przepisy precyzujące ten aspekt. Ważną kwestią jest określenie wynagrodzenia przysługującego osobie wykonującej dzieło. Może zostać ono ustalone kwotowo lub kosztorysowo. Wynagrodzenie powinno zostać wypłacone natychmiast po oddaniu dzieła przez przyjmującego zlecenie, chyba że osobne zapisy stanowią inaczej. Może się zdarzyć, że strony nie ustalą konkretnej kwoty dla wykonującego dzieło. W takich sytuacjach uznaje się za zasadne wypłacić przyjęte zwyczajowo wynagrodzenie przysługujące za wykonanie tej konkretnej pracy.
Wykonawca odpowiada za wady wykonanego dzieła, jednak nie w każdym przypadku. Nie będzie bowiem odpowiedzialny, jeśli przyczyna tkwi w dostarczonym mu wadliwym lub nieodpowiednim materiale. Osoba podejmująca się pracy w ramach umowy o dzieło będzie zwolniona z odpowiedzialności, jeśli nie wykona jej na skutek zaistnienia przeszkód ze strony zamawiającego. W takiej sytuacji wykonawcy należy się wynagrodzenie.
Co powinna zawierać umowa o dzieło?
Kodeks cywilny nie precyzuje, jaka umowa jest odpowiednia dla tego rodzaju porozumień, dlatego pozostawiono stronom pełną dowolność w tej kwestii. Może to być umowa sporządzona na piśmie, ale także zawarta ustnie. Dla bezpieczeństwa najlepsze będzie jednak zapisywanie ustaleń i poświadczenie ich przyjęcia podpisami. Jakie elementy powinny się znaleźć w dokumencie? To przede wszystkim:
miejsce i data zawarcia umowy o dzieło;
dane stron umowy;
przedmiot umowy;
zaznaczenie strony, która dostarczy niezbędne materiały czy narzędzia;
czas trwania umowy, czyli okres, w którym dzieło ma zostać wykonane;
czas i sposób odbioru dzieła przez osobę zamawiającą;
kwota wynagrodzenia, ewentualnie kwota zaliczki;
sposób wypłaty wynagrodzenia (np. numer konta osoby wykonującej dzieło);
kwestie kar za niewykonanie dzieła;
inne ważne zapisy;
podpisy stron.
Umowa może zawierać załączniki, np. w postaci specyfikacji. Warto pamiętać, że jeśli dzieło zamawia przedsiębiorca, do rozliczenia niezbędny jest rachunek. Poza umową sporządza się także protokół odbioru dzieła. Dopiero w momencie odebrania dzieła przez zamawiającego można mówić o wywiązaniu się stron z umowy. Wszelkie roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się po upływie dwóch lat.
Umowa o dzieło a ZUS
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy rezultatu nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu. Umowa o dzieło nie stanowi zatem tytułu do objęcia pracownika składkami ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, zdrowotnego i wypadkowego. Jedyną sytuacją, gdy z wynagrodzenia odprowadzane będą wymienione składki, jest zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło pracownika, który u tego samego przedsiębiorcy jest już zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Oznacza to, że osoby pracujące w ramach umowy rezultatu:
pozbawione są bezpłatnej publicznej opieki medycznej;
nie mogą korzystać ze zwolnień lekarskich;
nie odkładają składek na emeryturę.
Od 1 stycznia 2021 roku wszedł w życie obowiązek zgłaszania umów o dzieło do ZUS. Zapis dotyczy płatników składek oraz osób fizycznych zlecających wykonanie dzieła. Czas na zgłoszenie to 7 dni od momentu podpisania umowy. Opóźnienie lub brak zgłoszenia wiążą się z karą finansową, sięgającą 5 tys. złotych. Obowiązek zgłaszania do ZUS nie dotyczy tego rodzaju umów:
zawartych z własnym pracownikiem;
wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy, choć podpisanych z innym podmiotem;
zawartych z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, jeśli wykonanie dzieła wiąże się ściśle z zakresem ich działań.
Umowa o dzieło z przeniesieniem praw autorskich
Umowę o dzieło z przeniesieniem praw autorskich podpiszesz tylko przy użyciu kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
Przedmiotem umowy o dzieło może być stworzenie utworu literackiego, naukowego, muzycznego itp. Oddanie egzemplarza takiego dzieła nie stanowi jeszcze o przeniesieniu praw autorskich na osobę zamawiającą utwór, o czym mówi art. 52 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jeśli zlecający stworzenie dzieła chce swobodnie z niego korzystać bez obaw o naruszenie praw autorskich, musi zawrzeć w umowie odpowiedni zapis. Powinien on dotyczyć przeniesienia praw autorskich. Ważna jest precyzyjnie sformułowana adnotacja, że zamawiający otrzymuje autorskie prawa majątkowe oraz zależne, co daje możliwość modyfikacji, wprowadzania zmian do utworu czy też jego tłumaczenia.
Warto zaznaczyć w umowie o dzieło tzw. pola eksploatacji, czyli sposoby korzystania z danego dzieła. Należą do nich między innymi:
utrwalanie, powielanie utworu przy wykorzystaniu określonej techniki (druk, zapis cyfrowy);
obrót dziełem poprzez sprzedaż czy użyczanie;
publiczne rozpowszechnianie utworu (wystawianie, odtwarzanie, wyświetlanie itp.).
Zapisy te są niezmiernie istotne, ponieważ pozwalają określić, w jakim zakresie prawa autorskie do danego dzieła zostały przeniesione na zamawiającego.
Przeniesienie praw autorskich majątkowych może być odpłatne lub nieodpłatne. Jeśli strony nie zaznaczą wyraźnie w umowie, że przeniesienie praw odbyło się bezpłatnie, twórcy dzieła należy się wynagrodzenie. To kolejny punkt, o którym warto pamiętać, formułując treść umowy o dzieło. Jeśli nie określono kwoty wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich, należy ją ustalić, biorąc pod uwagę:
zakres udzielonych praw;
korzyści, jakie osiąga zlecający, na którego przechodzą prawa autorskie.
Przy zatrudnieniu na podstawie umowy o dzieło obowiązuje 20% kosztów uzyskania przychodu. Inaczej jest jednak w sytuacji, gdy strona umowy tworzy dzieło i przekazuje prawa do niego – wówczas można zastosować stawkę podwyższoną (50% kosztów uzyskania przychodów).
Umowa o dzieło bez przeniesienia praw autorskich
W przypadku, gdy nie występuje przeniesienie praw autorskich, umowę o dzieło podpiszesz e-podpisem Autenti
Umowa o dzieło nie musi dotyczyć pracy twórczej i wiązać się z przeniesieniem praw autorskich. Dotyczy również sytuacji, gdy jedna ze stron zobowiązuje się wykonać określone zadanie w wyznaczonym czasie, a druga – wypłacić wynagrodzenie w ustalonej wysokości. Umowa o dzieło może zostać podpisana, gdy zadaniem jest napisanie utworu (z przeniesieniem lub bez przeniesienia praw autorskich) czy też wykonanie innej pracy – pomalowanie sali, wykonanie zestawu mebli itp.
W każdym przypadku wykonujący ma obowiązek zakończenia swojej pracy w terminie, w sposób zgodny z umową. Dzieło będące przedmiotem umowy powinno być pozbawione wad. Druga strona musi dostarczyć wymagane materiały lub narzędzia, a następnie odebrać dzieło niezwłocznie po jego wykonaniu i uregulować należność. Jeśli dzieło nie zostanie wykonane z winy osoby przyjmującej zlecenie, traci ona prawo do wynagrodzenia. Inaczej jest w sytuacji, gdy praca nie została wykonana z winy zamawiającego – wtedy wynagrodzenie powinno zostać wypłacone, choć dzieło nie powstało.
Umowy o dzieło bez przeniesienia praw autorskich są najczęściej zawierane przez przedsiębiorców i osoby fizyczne. Umowę rezultatu bez przeniesienia praw autorskich można podpisać, gdy:
umowa podpisana jest z osobą fizyczną i nie oznacza nawiązania stosunku pracy;
o wykonaniu zadania można mówić w momencie zakończenia pracy;
powierzona praca nie może dotyczyć pośrednictwa w sprzedaży produktów lub usług ani wykonywania prac budowlanych;
nie wiąże się z przeniesieniem praw autorskich na zamawiającego dzieło;
dotyczy np. takich czynności jak drobne prace remontowe, porządkowe, przygotowanie bazy kontaktów, obsługa wydarzenia;
Przedmiotem umowy o dzieło może być każda praca spełniająca powyższe warunki.
Wypowiedzenie umowy o dzieło
Umowę, której poświęcamy tekst, można wypowiedzieć. Jednak warunki, w jakich może to nastąpić powinny zostać wcześniej ustalone i zapisane. Najczęściej stosuje się zapis mówiący, że umowa o dzieło zostanie wypowiedziana, gdy wykonawca nie dotrzyma terminów lub będzie wykonywał dzieło, nie przestrzegając zapisów zawartych w umowie. Wykonawca dzieła również może odstąpić od umowy, jednak tylko wówczas, gdy zamawiający nie współpracuje, odmawia współdziałania (dostarczenia niezbędnych informacji, narzędzi itp.). Wypowiedzenie tego rodzaju umowy możliwe jest również, jeśli:
wykonane dzieło ma wady niemożliwe do usunięcia;
prace wykonywane są niewłaściwie, a zatrudniony nie reaguje na uwagi zlecającego;
dzieło nie zostało ukończone, jest niekompletne;
przyjmujący zlecenie działa opieszale, przez co następuje opóźnienie w realizacji zadania.
Warto pamiętać, że w przypadku umowy o dzieło nie stosuje się terminu „wypowiedzenie”, a raczej „odstąpienie od umowy”. Jeśli nastąpi bez podania konkretnej przyczyny, nadal nie zwalnia to zlecającego z konieczności wypłaty ustalonego wynagrodzenia. Jeśli dzieło zostało wykonane częściowo, zlecający musi wypłacić odpowiednią część wynagrodzenia za pracę.
Umowy o dzieło, czyli umowy rezultatu, są bardzo popularne w Polsce. Dane zaprezentowane przez ZUS pokazują, że większość tego rodzaju porozumień zawieranych jest na krótki czas (około 9 dni). Jak zaobserwowano, najczęściej umowy tego rodzaju zawierane są na rynku wydawniczym, a także w przypadku prac projektowych w sektorze architektury i inżynierii. Charakter umów o dzieło może być kontrolowany zarówno przez ZUS, jak i przez PIP.
